ผัก ผลไม้ วิตามิน อายุรวัฒน์เวชศาสตร์ January 15, 2018 Share 1 Tweet Pin 0 “สะตอ” ผักกลิ่นฉุนที่มีประโยชน์และสรรพคุณดีกว่ากลิ่น“สะตอ” (ภาษาอังกฤษBitter bean) ผักที่มีเอกลักษณ์อยู่ที่กลิ่นที่เหม็นเขียวอย่างรุนแรง แต่กลับเป็นอาหารที่มีชื่อเสียงอย่างหนึ่งของชาวปักษ์ใต้บ้านเรา รวมไปถึงบางส่วนในประเทศใกล้เคียง ถึงแม้หลายๆ คนจะไม่ชอบสะตอมากนักเพราะกลิ่นฉุนๆ ของมันแต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าสะตอเป็นผักอีกชนิดหนึ่งที่อุดมไปด้วยสารอาหาร ประโยชน์ดีต่อร่างกาย และมีสรรพคุณทางยาสูงอีกด้วย ที่มาน่ารู้ของสะตอ“สะตอ” เป็นไม้ยืนต้นชนิดหนึ่ง จัดอยู่ในวงศ์ถั่ว มีถิ่นกำเนิดจากภาคใต้ของประเทศไทย ตอนล่างของพม่ารวมถึงพื้นที่บางส่วนของมาเลเซียและอินโดนีเซียด้วย นิยมนำส่วนของเมล็ดสะตอมาประกอบอาหารต่างๆ ได้หลากหลาย จัดเป็นพืชเศรษฐกิจชนิดหนึ่งซึ่งนิยมรับประทานกันทั้งคนไทยและคนต่างชาติโดยเฉพาะ มาเลเซีย อินโดนีเซีย สิงคโปร์ เป็นต้นลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของสะตอลำต้น เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางไปจนถึงใหญ่ เปลือกลำต้นมีน้ำตาล ค่อนข้างเรียบแต่มีรอยแตกเป็นสะเก็ดหรือเป็นร่องเล็กน้อย บริเวณลำต้นมีกิ่งก้านน้อย แต่ไปแตกกิ่งจำนวนมากที่เรือนยอดแทน ลำต้นจึงดูสูงโปร่งใบ ใบเป็นใบประกอบแบบขนนกเหมือนใบกระถิน ก้านใบหลักมีใบแขนงประมาณ 14-18 คู่ ใบแขนงมีใบย่อยออกตรงข้ามเป็นคู่ๆอีก 31-38 คู่ ผิวใบเรียบ สีเขียว ปลายใบมนและมีติ่งเล็กๆดอก ดอกออกเป็นช่อ ประกอบไปด้วยดอกย่อยมากมาย ดอกย่อยมีลักษณะคล้ายหลอดเรียงตัวกันแน่นในแนวตั้ง ด้านล่างเป็นเกสรตัวผู้ ถัดขึ้นไปเป็นดอกสมบูรณ์เพศ กลีบดอกสีขาวหรือขาวอมเหลืองผล ผลสะตอมีลักษณะเป็นฝัก มีทั้งแบบฝักแบนและฝักแบบบิดเกลียว ในฝักมีเมล็ดอยู่เป็นระยะๆ บริเวณไหนมีเมล็ดผิวฝักก็จะนูนออกมาก ฝักอ่อนสีเขียว ฝักแก่สีดำ หากแก่แล้วจะนำมาประกอบอาหารไม่ได้เมล็ด รูปทรงรีเกือบกลม สีเขียว กลิ่นฉุน เมล็ดในระยะที่นิยมนำมาประกอบอาหารจะมีรสมันออกหวานเล็กน้อยสายพันธุ์สะตอที่นิยมปลูกสะตอแบ่งออกอย่างชัดเจนได้ 2 สายพันธุ์คือ1. สะตอดาน มีขนาดฝักใหญ่ เปลือกหนามาก เมล็ดใหญ่ ฝักตรงเรียว กลิ่นฉุนรุนแรง เป็นสะตอชนิดที่นิยมนำมาประกอบอาหาร เช่น ผัดหรือแกงสะตอ เป็นต้น2. สะตอข้าว ฝักเล็กกว่าสะตอดาน เมล็ดเล็ก เปลือกบางกว่าเล็กน้อย ฝักบิดเป็นเกลียว กลิ่นฉุนไม่มาก นิยมนำมารับประทานเป็นเครื่องเคียงต่างๆนอกจากสะตอ 2 สายพันธุ์ที่กล่าวถึงข้างต้น ยังมีสะตอพันธุ์ผสมอีกหลายพันธุ์ บางชนิดถูกปรับปรุงสายพันธุ์ให้เมล็ดใหญ่ขึ้น รสชาติดีขึ้นและกลิ่นฉุนน้อยลงเช่น สะตอเกษตร6 สรรพคุณดีๆ ของสะตอ ที่ดีต่อสุขภาพ1. สะตออุดมไปด้วยสารอาหาร เช่น แคลเซียม เหล็ก โปรตีน คาร์โบไฮเดรตและวิตามินต่างๆ2. สะตอมีสรรพคุณบำรุงไต แก้อาการไตผิดปกติ ช่วยขับปัสสาวะ แก้อาการปัสสาวะแสบขัด หรือปัสสาวะกระปริดกระปรอย3. สรรพคุณของสะตอช่วยในการขับถ่าย เนื่องจากอุดมไปด้วยใยอาหาร มีฤทธิ์เป็นยาระบายอ่อนๆ ช่วยขับลมและกระตุ้นการบีบตัวของลำไส้ อุจจาระจะอ่อนนิ่มลง ทำให้ขับถ่ายได้สะดวกขึ้น4. สะตอมีสรรพคุณช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด ลดความดันโลหิต ช่วยให้เม็ดเลือดแดงเกาะตัวกันและลดการอุดตันในเส้นเลือด5. ประโยชน์ของสะตอช่วยเพิ่มภูมิคุ้มกันให้ร่างกาย เนื่องจากช่วยกระตุ้นการแบ่งตัวของเซลล์เม็ดเลือดขาว6. สะตอมีสรรพคุณยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อโรค เชื้อรา และแบคทีเรียต่างๆเมนูน่าอร่อยจากวัตถุดิบ "สะตอ"1. น้ำพริกสะตอเผา เมนูอาหารแบบง่ายๆ แต่อร่อยครบรสและเต็มไปด้วยคุณค่าทางสารอาหาร โดยน้ำพริกนั้นตำเหมือนน้ำพริกกะปิทั่วๆ ไป แต่ควรเลือกใช้กะปิแท้ จะช่วยให้น้ำพริกสะตอมีกลิ่นหอมชวนรับประทานมากขึ้น สามารถทานกับผักสดได้หลากหลายชนิด เช่น มะเขือกรอบ ถั่วพู ถั่วฝักยาว เป็นต้นและตัวเอกที่ขาดไม่ได้เลยคือสะตอนั่นเอง การรับประทานสะตอกับน้ำพริกกะปิสามารถทานได้ทั้งแบบสดๆ และแบบเผา ซึ่งจะอร่อยไปคนละแบบแล้วแต่ความชอบของแต่ละคน2. สะตอผัดพริกแกงหมูสามชั้น หมูสามชั้นนุ่มๆผัดกับพริกแกงใต้จนสุก ใส่สะตอตามลงไป คลุกเคล้าให้เข้ากัน จะได้สะตอผัดรสชาติร้อนแรง อร่อยอย่าบอกใคร3. ผัดเผ็ดไก่บ้านสะตอ ไก่บ้านเหนียวนุ่มหนึบผัดกับเครื่องแกงหอมๆ รับประทานพร้อมสะตอหวานมัน อีกเมนูเด็ดที่ทานคำเดียวไม่เคยพอ4. สะตอผัดพริกเผากุ้ง เมนูนี้ถือเป็นเมนูขึ้นชื่ออีกเมนูหนึ่งของสะตอ วิธีการทำง่ายมากคือ นำพริกเผามาผัดพร้อมกับมะเขือเทศ หอมใหญ่ คลุกเคล้าแค่เข้า จากนั้นใส่กุ้งเนื้อแน่นๆ ลงไปจากนั้นใส่สะตอ แล้วผัดต่อจนสุก จะได้สะตอผัดพริกเผากุ้งที่อร่อยถูกปากแน่นอนสะตอมีโทษต่อร่างกายอย่างไร?“สะตอ” เป็นอาหารที่มีกรดยูริคอยู่ค่อนข้างสูง ผู้ป่วยที่เป็นโรคเกาต์ควรหลีกเลี่ยง เพราะอาจจะทำให้โรคที่เป็นอยู่กำเริบได้ รวมทั้งการได้ที่ร่างกายได้รับกรดยูริคมากเกินไปเป็นระยะเวลานานเสี่ยงต่อการเป็นโรคไตอักเสบและโรคนิ่วอีกด้วยวิธีเลือกซื้อ และเก็บรักษาสะตอการเลือกซื้อสะตอควรเลือกฝักสดๆ เปลือกเรียบตึงไม่เหี่ยว ไม่มีรอยตำหนิ เมล็ดใหญ่ ผิวฝักสีเขียวสดการเก็บรักษา หากเป็นสะตอแบบฝักๆ นำกระดาษชนิดมันมาห่อชั้นแรกจากนั้นห่อด้วยกระดาษธรรมดาอย่างน้อย 2-3 ชั้น แช่ในช่องแช่เย็นธรรมดา แต่ถ้าจะแกะเป็นเม็ด อย่าแกะเอาเยื่อสีขาวที่หุ้มเมล็ดออก นำใส่กล่องแช่ช่องแช่แข็ง หากจะนำออกมาประกอบอาหารให้ปรุงอาหารเลยโดยไม่ต้องรอให้ละลายวิธีดับกลิ่นสะตอสะตอถึงแม้จะอร่อยแต่กลิ่นก็รุนแรงเหลือเกินจนบางครั้งไปรบกวนคนข้างๆ จนเสียความมั่นใจเลยทีเดียว สำหรับคนที่ชอบทานสะตอแต่กังวลเรื่องกลิ่นปากนั้น หากรับประทานสะตอพร้อมกับถั่วฝักยาวหรือทานมะเขือเปราะตามลงไปจะช่วยลดกลิ่นปากได้ เมื่อรับประทานเสร็จแล้วควรแปรงฟัน บ้วนปากให้สะอาดและเคี้ยวหมากฝรั่งที่ช่วยดับกลิ่นปาก เพียงเท่านี้กลิ่นของสะตอก็ไม่ใช่อุปสรรคในการรับประทานอีกต่อไป“สะตอ” อาหารขึ้นชื่อของภาคใต้บ้านเรา แม้กลิ่นจะรุนแรงไปหน่อย แต่ด้วยสรรพคุณและประโยชน์ของสะตอที่มากคุณค่าและความอร่อย สามารถนำมาประกอบอาหารได้หลากหลายเมนู บ้านไหนมีสะตออยู่ในครัว รีบคว้าสะตอมาปรุงอาหารมื้อเด็ดๆ ได้เลย เพราะไม่ว่าจะทำเมนูไหนก็หยอยจังฮู้
“สะตอ” ผักกลิ่นฉุนที่มีประโยชน์และสรรพคุณดีกว่ากลิ่น • สุขภาพดี
