April 24, 2017

สารอาหาร 6 ประเภท...คุณค่าที่ร่างกายต้องการ

ใน 1 วัน คนเราถูกสอนว่าควรกินอาหารให้ครบตามหลักโภชนาการในปริมาณเพียงพอ เนื่องจากสารอาหารต่างๆ ที่อยู่ในอาหารจะช่วยให้ร่างกายมีกำลังสำหรับใช้ชีวิตประจำวันได้อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่เจ็บป่วยและเกิดโรค โดยสารอาหารแต่ละประเภทมีหน้าที่ของตัวเองในการดูแลการทำงานของอวัยวะต่างๆ ทั้งภายในและภายนอกร่างกาย ดังนั้น เราจึงจำเป็นต้องได้รับสารอาหารอย่างครบถ้วน ในปริมาณไม่มากหรือน้อยเกินไป และไม่ควรขาดอย่างใดอย่างหนึ่ง เพราะสารอาหารทุกประเภทยังมีการทำงานที่เกี่ยวข้องกันอีกด้วย...แต่ เอ คุณรู้หรือไม่ว่า...สารอาหาร 6 ประเภทที่จำเป็นต่อร่างกายมีอะไรกันบ้าง...เห็นทีต้องรีบไปรู้พร้อมๆ กันเลย

สารอาหาร คือ?

สารอาหาร คือสารเคมีที่เป็นองค์ประกอบในอาหารที่เรากินเข้าไป อาหารแต่ละชนิดประกอบด้วยสารอาหารหลากหลายตัว ซึ่งสามารถแบ่งประเภทได้เป็น สารอาหารหลักคือ คาร์โบไฮเดรต โปรตีน และไขมัน สารอาหารรองคือ วิตามิน และ แร่ธาตุ และสารอาหารอื่นๆ คือ น้ำ (รวมแล้วเป็นสารอาหาร 6 ประเภท) แต่ถ้าแบ่งตามการให้พลังงานและไม่ให้พลังงานมีอยู่ 2 กลุ่มใหญ่ๆ ได้แก่

3 กลุ่มสารอาหารที่ให้พลังงาน

สารอาหารที่ให้พลังงานคือ สารอาหารที่ให้พลังงานแก่ร่างกายเป็นหลักและจะขาดไม่ได้ เพราะทุกกิจกรรมในแต่ละวันตั้งแต่ตื่นนอน ล้างหน้า แปรงฟัน อาบน้ำ ไปทำงาน ไปเรียน เล่นกีฬา และตอนนอนหลับ ล้วนต้องใช้พลังงานมาเป็นตัวช่วยทั้งสิ้น สารอาหารที่ให้พลังงานมีดังนี้

1. คาร์โบไฮเดรต (1 ในสารอาหาร 6 ประเภท) เป็นสารอาหารที่มีส่วนประกอบของคาร์บอน ไฮโดรเจน และออกซิเจน จำแนกตามโครงสร้างเป็น

- น้ำตาลโมเลกุลเดี่ยว มีรสหวาน ย่อยง่าย ร่างกายดูดซึมไปใช้งานได้ทันที พบในน้ำผึ้ง ผัก และผลไม้รสหวาน

- น้ำตาลโมเลกุลคู่ ต้องย่อยให้เป็นน้ำตาลโมเลกุลเดี่ยวก่อนจึงดูดซึมไปใช้ได้ อาทิ น้ำตาลทราย ผักและผลไม้ทั่วไป

- น้ำตาลโมเลกุลใหญ่ เป็นคาร์โบไฮเดรตที่มีความซับซ้อน ไม่มีรสหวาน ย่อยยาก ตัวอย่างเช่น แป้ง เผือก มัน ข้าวโพด เซลลูโลส และไกลโคเจน

คาร์โบไฮเดดรต หนึ่งในสารอาหาร 6 ประเภทจัดเป็นสารอาหารหลักที่ให้พลังงานและความร้อนแก่ร่างกาย โดยคาร์โบไฮเดรต 1 กรัม ให้พลังงาน 4 แคลอรี ถือเป็นแหล่งพลังงานที่ร่างกายจะนำมาใช้ก่อนไขมัน และโปรตีนเป็นลำดับสุดท้าย

2. โปรตีน (1 ในสารอาหาร 6 ประเภท) เป็นสารอาหารที่มีโมเลกุลขนาดใหญ่และมีหน่วยเล็กที่สุดเรียกว่า กรดอะมิโน ในธรรมชาติมีจำนวน 22 ชนิด เป็นกรดอะมิโนจำเป็น 8 ชนิด ร่างกายสร้างเองไม่ได้ ต้องได้รับจากอาหารเท่านั้น และที่เหลือเป็นกรดอะมิโนไม่จำเป็น อาจได้จากอาหารหรือร่างกายสังเคราะห์เองก็ได้

นอกจากโปรตีนเป็นสารอาหารที่ให้พลังงานและความร้อนเท่ากับคาร์โบไฮเดรตแล้ว ยังมีความสำคัญต่อร่างกายเพื่อช่วยในการเจริญเติบโต ซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ เป็นส่วนประกอบของเอนไซม์และภูมิคุ้มกันโรค และควบคุมการทำงานของร่างกายให้เป็นปกติ จึงเป็นสารอาหารที่ร่างกายขาดไม่ได้และต้องการมากรองจากน้ำ ดังนั้น เมื่อร่างกายได้รับพลังงานจากคาร์โบไฮเดรตและไขมันพอแล้ว จะสงวนโปรตีนไว้ให้ทำหน้าที่สำคัญอื่นๆ แหล่งโปรตีน เช่น เนื้อ ไข่ นม โยเกิร์ต อะโวคาโด ถั่วเหลือง เต้าหู้ ฯลฯ

3. ไขมัน (1 ในสารอาหาร 6 ประเภท) เป็นสารอาหารโมเลกุลใหญ่ประกอบด้วยคาร์บอน ไฮโดรเจน และออกซิเจน เช่นเดียวกับคาร์โบไฮเดรต แต่ให้พลังงานและความร้อนสูงกว่าคาร์โบไฮเดรตกับโปรตีน ไขมัน 1 กรัม ให้พลังงาน 9 แคลอรี โดยทั่วไปมี 3 ชนิด คือ กรดไขมันอิ่มตัวจากไขมันสัตว์ กรดไขมันไม่อิ่มตัวเชิงเดี่ยวและกรดไขมันไม่อิ่มตัวเชิงซ้อนพบในน้ำมันพืช รวมทั้งมีกรดไขมันที่จำเป็นอย่างโอเมก้า 3 และโอเมก้า 6 ไขมันยังมีประโยชน์ช่วยละลายวิตามินเอ วิตามินดี วิตามินอี วิตามินเค ให้ร่างกายดูดซึมไปใช้ได้ ให้ความอบอุ่นแก่ผิวหนัง และป้องกันอวัยวะภายในกระทบกระเทือน ส่วนใหญ่ร่างกายไม่ค่อยขาดสารอาหารประเภทนี้ และจะเจอปัญหาการมีไขมันสะสมมากเกินจนก่อให้เกิดโรคตามมา

3 กลุ่มสารอาหารที่ไม่ให้พลังงาน

สารอาหารที่ไม่ให้พลังงาน เป็นสารอาหารที่มีความสำคัญต่อร่างกาย จำเป็นต้องได้รับทุกวัน เพราะมีหน้าที่ช่วยทำให้ระบบการทำงานต่างๆ ของร่างกายเป็นปกติ อาทิ โปรตีนเป็นโครงสร้างของกระดูกและเซลล์ทุกเซลล์ ซึ่งจะมีน้ำล้อมรอบเซลล์เอาไว้ โดยน้ำนั้นต้องมีสารสำคัญที่ได้จากวิตามินซีเป็นผู้สร้างขึ้น สารอาหารที่ไม่ให้พลังงานคือ

1. วิตามิน (1 ในสารอาหาร 6 ประเภท) เป็นสารอินทรีย์ที่ไม่ให้พลังงานแต่ก็มีบทบาทสำคัญต่อการทำงานของร่างกายในส่วนต่างๆ เช่น เสริมสร้างให้กระดูกและฟันแข็งแรง ระบบภูมิคุ้มกัน ฮอร์โมน ฯลฯ พบมากในผักและผลไม้ หากจำแนกตามการละลายได้ 2 กลุ่ม ได้แก่ วิตามินที่ละลายน้ำมี วิตามินบี และ วิตามินซี และวิตามินที่ละลายในไขมันมี วิตามินเอ วิตามินดี วิตามินอี และวิตามินเค

2. แร่ธาตุ (1 ในสารอาหาร 6 ประเภท) หรือเกลือแร่เป็นสารอาหารที่ไม่ให้พลังงานแต่ก็จำเป็นต่อร่างกายมากเช่นกัน เนื่องจากเกี่ยวข้องกับการสร้างความแข็งแรงและการเจริญเติบโตของร่างกาย ช่วยให้อวัยวะภายในทำงานเป็นปกติ และยังเป็นส่วนประกอบของอวัยวะและเนื้อเยื่อบางอย่าง เช่น กระดูก ฟัน เซลล์ประสาท เลือด ฯลฯ แหล่งของแร่ธาตุต่างๆ คือ ผักสีเขียว ซึ่งอุดมด้วยแคลเซียม ฟอสฟอรัส เหล็ก ทองแดง แมกนีเซียม เป็นต้น

3. น้ำ (1 ในสารอาหาร 6 ประเภท) แม้จะไม่ให้พลังงานแต่ก็เป็นสารอาหารประเภทหนึ่งที่เป็นส่วนประกอบในร่างกายมากที่สุด ประมาณ 2 ใน 3 ส่วนของน้ำหนักตัว หากร่างกายขาดน้ำร้อยละ 20 ของร่างกายอาจถึงขั้นเสียชีวิตได้ น้ำจึงมีความสำคัญต่อร่างกายซึ่งจะช่วยให้ความชุ่มชื้นแก่ผิวหนัง ทำให้อุณหภูมิภายในคงที่ ช่วยในการย่อยและดูดซึมสารอาหาร ขับของเสียออกจากร่างกาย เป็นองค์ประกอบของเซลล์ต่างๆ เป็นต้น ร่างกายสามารถรับน้ำจากการดื่มน้ำสะอาดและอาหารที่มีน้ำเป็นส่วนประกอบ

ฉะนั้นเมื่อทราบว่าสารอาหารสำคัญทั้ง 6 ประเภทมีความหมายและหน้าที่สำคัญแตกต่างกันไปอย่างไรแล้ว ต่อไปก็ควรฝึกกินอาหารให้ได้สารอาหารครบถ้วนทุกวัน ซึ่งจะช่วยเสริมสร้างให้เรามีสุขภาพสมบูรณ์แข็งแรงไปได้อีกนานๆ

บทความอื่นๆ ที่เกี่ยวกับสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกาย