30 สรรพคุณ...ประโยชน์ของขี้เหล็ก ผักบ้านๆ ที่ประโยชน์ไม่บ้าน

อีกหนึ่งสมุนไพรไทยพื้นบ้านที่มีประโยชน์รอบด้านอย่าง “ขี้เหล็ก” ขึ้นชื่อเรื่องการบำรุงประสาท และยังช่วยยับยั้งโรคได้อีกมากมาย เป็นสมุนไพรขมแต่ก็เป็นของดี เพราะถึงแม้จะมีรสขมแต่ก็เปี่ยมไปด้วยคุณค่ามากมาย

รู้จัก “ขี้เหล็ก” ผักบ้านๆ ที่ประโยชน์ไม่บ้าน

ขี้เหล็กเป็นสมุนไพรพื้นบ้านที่อยู่คู่คนไทยในทุกภาค ชื่อของขี้เหล็กที่ใช้เรียกในแต่ละภาคนั้นมีความต่างกันไม่มาก ภาคอีสานก็จะเรียกว่าขี้เหล็กเหมือนกัน อีกทั้งใบขี้เหล็กก็เป็นอาหารที่คนอีสานนิยมไม่ใช่น้อย ส่วนคนภาคเหนือ เรียกขี้เหล็กว่า “ผักจี้ลี้” และยังมีทั้งสายพันธุ์ ขี้เหล็กบ้าน และ ขี้เหล็กหลวง ส่วนภาคใต้เรียกกันหลายชื่อทั้ง “ยะหา” หรือ “จิหรี่” ชาวต่างชาติให้ชื่อขี้เหล็กว่าเป็นผักโขมของไทย มีชื่อภาษาอังกฤษว่า Thai copper pod หรืออีกชื่อว่า Siamese senna

ขี้เหล็กมีลักษณะเป็นไม้ยืนต้น ความสูงอยู่ที่ 10 เมตร มีลำต้นคดงอ เปลือกสีน้ำตาล ทั้งผลและใบสามารถนำมาใช้เป็นยาได้ โดยเฉพาะใบของขี้เหล็ก ซึ่งมีสีเขียวเข้มนี้มีคุณค่าทางสารอาหารเยอะมาก อุดมไปด้วยโปรตีน และเบต้าแคโรทีน ฟอสฟอรัส ธาตุเหล็กสูง และมีเส้นใยอาหารอยู่มาก อีกทั้งยังอุดมไปด้วยวิตามินซี คนโบราณกินแกงขี้เหล็กต้านหวัดแล้วได้ผล นั่นก็เพราะขี้เหล็กมีวิตามินซีสูงมากกว่าส้มเสียอีก “ในใบและดอกของขี้เหล็กมีวิตามินซีมากถึง 500 มิลลิกรัม”

“ขี้เหล็ก” สรรพคุณดี ช่วยให้หลับสบาย

“ขี้เหล็ก”กับสรรพคุณทางยา

จะเห็นได้ว่าขี้เหล็กมีสรรพคุณทางยามากมาย สมัยโบราณตามตำราแพทย์แผนไทยโบราณก็จะมีการใช้ใบเหล็กสดมาทำแผลให้ผู้ป่วย เพราะจะช่วยให้แผลไม่อักเสบ ลดหนอง ลดบวม อันนี้เป็นสรรพคุณทางยาที่ใช้ภายนอก ส่วนสรรพคุณทางยาของขี้เหล็กที่ใช้ภายใน สำหรับผู้ที่จะนำไปใช้เป็นยาระบายแบบอ่อนๆ เพื่อแก้ท้องผูก ก็เพียงแค่นำใบอ่อนของขี้เหล็กหรือแก่นขี้เหล็ก มาต้มน้ำดื่มตอนเช้าๆ จะช่วยให้ถ่ายสะดวกขึ้น และยังช่วยรักษาโรคริดสีดวงทวารได้ด้วย นอกจากสรรพคุณที่มาจากใบและดอกของขี้เหล็กแล้ว ฝักของมันก็ยังมีสรรพคุณทางยาด้วยเช่นกันคือสามารถขับเสมหะ และมีสรรพคุณที่ช่วยในการบำรุงเลือด ทำให้ขี้เหล็กเหมาะกับผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง โรคโลหิตจาง และผู้ป่วยโรคเบาหวาน และยังช่วยบำรุงธาตุไฟ เนื่องจากเป็นสมุนไพรเย็น จึงช่วยขับพิษร้อนออกจากร่างกายได้ดี นอกจากนี้ขี้เหล็กยังช่วยให้เจริญอาหารมากยิ่งขึ้นอีกด้วย

เกร็ดน่ารู้ : เมนูขี้เหล็ก

แน่นอนว่าเมื่อพูดถึงขี้เหล็กจะต้องนึกถึง “แกงขี้เหล็ก” แต่นอกจากแกงขี้เหล็กแล้วก็ยังสามารถนำไปทำอาหารอะไรได้หลายอย่าง เช่น ยำขี้เหล็ก คั่วขี้เหล็ก หรือประยุกต์แกงขี้เหล็กให้อร่อยได้หลายสูตรทั้งแบบใส่กะทิหรือไม่ใส่กะทิ ทำเป็นแกงเผ็ด ใส่เนื้อย่าง หมูย่าง เพิ่มความอร่อยได้ตามชอบ จะทำเป็นน้ำพริกใส่ปลาร้า หรือปลาช่อนย่างก็อร่อยสะใจไม่เบา แต่อย่าลืมว่าเมื่อเราต้องต้มให้สุกเพื่อเอาความขมของขี้เหล็กออกไป ก็อย่าลืมข้อดีของความขมในขี้เหล็กที่มีสารสำคัญช่วยบำรุงร่างกาย ดังนั้นหากจะกินเป็นยาก็ต้องคงความขมของขี้เหล็กเอาไว้บ้างนะคะ

บทความอื่นๆ ที่เกี่ยวกับผักน่ารู้...คู่สุขภาพดี